این محیط سالم و محیط‌زیست نه در خشکی به سلامت زیست، نه در دریا از سلامت طرفی برده است! و باز فرمود: لُولا دَفع‌الله النّاسْ بَعضَهُمْ بِبَعضْ لَفَسَدَتِ الأرضْ (2). اگر نیروهای الهی در جامعه زندگی نکنند، تبهکاران زمین را تباه می‌کنند. وَ لُولا دَفعُ‌الله النّاسْ بَعضَهُمْ بِبَعضْ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِیَعْ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ یُذکَرُ فِیهَا اسْمُ‌الله (3). اگر به وسیله مردان فداکار و نستوه الهی جلوی تهاجم و تجاوز متجاوزان و متهاجمان گرفته نشود، مراکز مذهب به دست ویرانی سپرده می‌شود.
این آیات نشان می‌دهد که افراد اگر چنانچه از رذیلت آزاد نشدند، هرگز توان تشکیل مدینه فاضله را نخواهند داشت و انبیاء که یکی از اهداف اصیل آنها تأمین و تأسیس مدینه فاضله است، بررسی کرده‌اند که این جز با انسان‌شناسی و تهذیب روح و اخلاق میسر نیست! لذا اولا آمدند، کاری کردند انسان‌ها را با حقیقت خودشان آشنا کردند، آن گمشده خودشان را به‌خود ایشان نشان دادند.
فرمود: شما اینچنین نباشید که اِستَحوَذَ عَلِیهِمُ الشِّیطانْ فَاَنساهُمْ ذِکرَ‌الله (4). زیرا اگر اَنساهُمْ ذِکرَ‌الله شد؛ نَسُوا‌الله فَنَسِیَهُم(5)می‌شود، نَسُوا‌الله فَاَنساهُمْ اَنفُسَهُمْ (6) می‌شود. خودتان را فراموش می‌کنید؛ وقتی خودتان را فراموش کردید، می‌شوید «خَضراءُ الدِّمَن» نمی‌دانید کجا بروئید! شما از رویش‌تان لذت می‌برید، اما از آن منبع رویش خبر ندارید.
و نخستین اثر را خود آن گُل می‌برد؛ گل در نظام حیات یک درکی و شامه‌ای و ذائقه‌ای دارد. یعنی همه این حواس برای همه موجودات در دید دقیق اهل معرفت ثابت شده است؛ که همه موجودات سمیع و بصیرند. منتها سمع و بصر یک خصیصه‌ای دارد که در قرآن کریم و سنت معصومین(ع) کاربرد بیشتری دارد؛ و یکی از اوصاف الهی هم مسئله سمع و بصر است. و گرنه نوع موجودات در دید اهل معرفت همانطوری که سمیع و بصیرند، ذائقند و شامّند و لامس؛ حواس دیگر هم دارند.
نخستین بوی بد را این گل یاسی که از زباله دان روئیده است، خودش استشمام می‌کند. او گر چه خود معطر است، اما از ریشه خود باخبرتر از دیگران است؛ نخستین آسیب را خود این گل یاس می‌بیند! اگر کسی ریشه بدی داشت، نخستین آسیب را خودش احساس می‌کند. منتها یک وقت کسی در اثر سُکر طبیعت مَزکوم است؛ در اثر لذت جوانی، لذت مقام و پست و ریاست، زُکام شامه او را می‌بندد. اما زُکام یک امر عارضی است، وَ العارِضی یَزُولْ. انسان که همیشه زُکام نیست، یک وقتی بالاخره شامهاش باز می‌شود. وقتی شامهاش باز شد، نخستین بوی بد را خودش استشمام می‌کند.
قرآن کریم فرمود: انسان اگر خود - معاذ‌الله - به اخلاق آلوده مبتلا شد، نخستین کسی که بوی بد این گناه را استشمام می‌کند، خود انسان است. از رسول اکرم(ص) رسیده است: تَعَطَّرُوا بِالإستِغفارْ لا تَفضَحْکُم‌ْ(7) اُو لا تَفضَحَنَّکُمْ (8)رَوائِحُ الذُّنُوبْ. شامه‌تان را با استغفار معطر کنید، با توبه و طلب مغفرت و آمرزش معطر کنید؛ تا بوی بد گناه شما را رسوا نکند!
(1) روم / 41
(2) بقره / 251
(3) حج / 40
(4) مجادله / 19
(5) توبه / 67
(6) حشر / 19
(7) وسائل الشیعه / ج16 / ص70
(8) الأمالی لِلطوسی / ص372
